Kapitulli i fikhut
Përgjigjja: Pastrimi nënkupton pastrimin (ar. rafu el-hadeth) dhe heqjen e gjësë së papastër (ar. zeval el-habeth).
Kjo e fundit, heqja e gjësë së papastër, bëhet duke larguar ndyrësirën nga trupi, rroba ose vendi ku falemi.
Ndërsa pastrimi bëhet nëpërmjet abdesit ose guslit (larjes së tërë trupit) duke përdorur ujë të pastër ose duke marrë tejemum (pastrimi me dhe) nëse nuk ka ujë ose nuk kemi mundësi ta përdorim ujin.
Përgjigjja: Për vlerën e abdesit na ka mësuar Pejgamberi ﷺ, duke thënë: “Sa herë që robi musliman apo besimtari merr abdes dhe lan fytyrën, bashkë me ujin, ose me pikën e fundit të ujit, i bien të gjitha gjynahet që i ka bërë me sy. Kur t’i lajë duart, bashkë me ujin, ose me pikën e fundit të tij, i bien gjynahet që i ka bërë me duar. Kur t’i lajë këmbët, bashkë me ujin, ose me pikën e fundit të tij, i bien të gjitha gjynahet që i ka bërë me këmbë. Kur të mbarojë abdesi, besimtari del i pastër nga gjynahet.” (Hadithin e shënon Muslimi)
Përgjigjja: 1) I lan shuplakat e duarve tri herë,
2) shpëlan gojën duke futur ujin në gojë, pastaj në hundë dhe duke e nxjerrë atë.
Futja e ujit në gojë (me dorë të djathtë), shpëlarja e gojës dhe nxjerrja e ujit jashtë quhet madmada.
Tërheqja e ujit në hundë përmes frymës me dorën e djathtë quhet istinshak.
Nxjerrja e ujit nga hunda me dorë të majtë quhet istinthar.
3) pastaj e pastron fytyrën tri herë,
4) i pastron duart deri në bërryla tri herë,
5) i jep mes’h kokës (e fërkon me ujë), duke filluar nga pjesa e përparme e deri mbrapa, dhe po ashtu i fërkon edhe veshët, dhe
6) e përfundon duke i pastruar këmbët deri në nyje, tri herë.
Kjo është forma më e mirë e marrjes së abdesit, e përcjellë nga Pejgamberi ﷺ nëpërmjet sahabeve të dalluar si: Uthmani (Allahu qoftë i kënaqur me të!), Abdullah ibn Zejdi (Allahu qoftë i kënaqur me të!), transmetime këto të shënuara në Sahihët e Buhariut dhe Muslimit. Sigurisht ka edhe transmetime tjera, po ashtu të sakta dhe të shënuara në burimet që përmendëm më parë, në të cilat pastrimi i gjymtyrëve të trupit përmendet të jetë bërë vetëm nga një herë ose nga dy herë.
Përgjigjja: Nëse muslimani e lë ndonjë farz të abdesit, atëherë abdesi i tij është i pavlefshëm. Farzet e abdesit janë:
1) Larja e fytyrës ku bëjnë pjesë edhe larja e gojës dhe e hundës,
2) larja e duarve deri në bërryla,
3) dhënia mes’h kokës, duke përfshirë këtu edhe veshët,
4) larja e këmbëve deri në nyje,
5) përmbajtja kësaj radhitjeje gjatë pastrimit, dhe
6) marrja abdes pa ndërprerje, pra duke mos shtyrë pastrimin e gjymtyrëve në raport me njëra-tjetrën derisa e para të thahet.
Pra, abdesi nuk është i vlefshëm nëse dikush merr abdes deri në gjysmë, pastaj e ndërpren dhe e plotëson atë dikur më vonë.
Përgjigjja: Sunetet e abdesit janë ato për të cilat, nëse i bën, ke shpërblim shtesë, e nëse nuk i bën, nuk ke mëkat dhe abdesin e ke të vlefshëm. Sunetet janë si më poshtë:
1) Bërja bismilah,
2) përdorimi i misvakut,
3) larja e shuplakave të duarve,
4) fërkimi ndërmjet gishtërinjve,
5) pastrimi i dytë dhe i tretë i gjymtyrëve,
6) fillimi me gjymtyrët e djathta,
7) dhikri pas abdesit: “Eshhedu en la ilahe il-la Allah, vahdehu la sherike lehu ve eshhedu enne Muhammeden abduhu ve resuluhu!”
8) falja e dy rekateve namaz pas abdesit.
Përgjigjja: 1) Që t’i mbathë mestet pasi të ketë marrë abdes (pra, pasi t’i ketë larë këmbët),
2) që mestet të jenë të pastra, përndryshe nuk lejohet t’u jepet mes’h gjërave të papastra,
3) që ta mbulojnë pjesën e këmbës që është obligim të pastrohet me ujë gjatë abdesit,
4) të jetë mes'hi brenda periudhës së vlefshmërisë: për vendasin një ditë e një natë, ndërsa për mysafirin (udhëtarin) tri ditë e tri net.
Përgjigjja: Sa i përket formës së mes’hit ajo është kësisoj: me gishtërinjtë e lagur të dorës fillon nga gishtërinjtë e këmbës për të arritur deri te kërci i këmbës. Me dorën e djathtë e përshkon këmbën e djathtë, e me të majtën të majtën, duke i hapur gishtërinjtë, por (përshkimin me ujë) nuk e bën më shumë se një herë.
Përgjigjja: 1) Të jetë musliman, sepse namazi nuk pranohet prej një jomuslimani,
2) të jetë i mençur, sepse namazi nuk pranohet nga i çmenduri,
3) të jetë i maturuar (pjekur) sa për t’i dalluar gjërat, sepse namazi i fëmijës së papjekur nuk vlen,
4) nijeti,
5) hyrja e kohës,
6) pastrimi paraprak për namazin (abdesi ose gusli varësisht nga gjendja e namazfalësit),
7) largimi i papastërtive fizike,
8) mbulimi i auretit (vendeve të turpshme), dhe
9) kthimi drejt kiblës.
Përgjigjja: Shtyllat e namazit janë katërmbëdhjetë, si më poshtë:
1) Qëndrimi në këmbë në namazin farz për atë që ka mundësi,
2) tekbiri fillestar, i cili bëhet duke thënë: Allahu ekber,
3) leximi i sures el-Fatiha,
4) rukuja duke e shtrirë shpinën drejt dhe duke e vënë kokën në vijë me shpinën, pra as nuk e ul shumë dhe as nuk e ngre,
5) ngritja nga rukuja,
6) qëndrimi drejt pas ngritjes nga rukuja,
7) bërja e sexhdes, duke vënë në tokë me këtë rast ballin, hundën, duart, gjunjët dhe majat e gishtërinjve të këmbëve,
8) ngritja nga sexhdeja,
9) qëndrimi ulur ndërmjet dy sexhdeve,
Sunet është që të shtrijë këmbën e majtë gjatë uljes, kurse të djathtë ta mbajë drejt dhe nga kibla.
10) kryerja e të gjitha shtyllave me qetësi,
11) teshehhudi i fundit,
12) qëndrimi ulur në të,
13) dhënia e dy selameve duke thënë dy herë: esselamu alejkum ve rahmetullah, dhe
14) përfillja e radhitjes së shtyllave, përndryshe nëse qëllimisht dikush do ta bënte sexhden para rukusë, nuk do të kishte namaz, ndërsa nëse e bën nga harresa do t’i duhej të kthehej për ta bërë rukunë e më pas sexhden.
Vaxhibet e namazit janë tetë:
1) Tekbiret, përveç tekbirit fillestar.
2) Thënia ‘SemiAllahu limen hamideh’ për imamin dhe për atë që falet vetëm.
3) Thënia ‘Rabbena ve leke-l-hamd’ pasi të çohesh nga rukuja.
4) Thënia ‘Subhane Rabbije el-Adhim’ në ruku.
5) Thënia ‘Subhane Rabbije el-A’la’ në sexhde.
6) Thënia ‘Rabbi-gfir li’ ndërmjet dy sexhdeve.
7) Teshehhudi i parë.
8) Ulja për teshehudin e parë.
Përgjigjja: Sunetet e namazit janë njëmbëdhjetë:
1) Duaja hapëse pas tekbirit fillestar dhe e cila është: Subhaneke Allahumme ve-bihamdike ve-tebarekesmuke ve teala xhedduke ve la ilahe gajruke!
2) Teavvudhi (thënia Eudhu bil-lahi minesh-shejtanir-rraxhim).
3) Besmeleja (thënia Bismilahir-Rrahmanir-Rrahim).
4) Thënia: Amin!
5) Leximi i një kaptine pas fatihasë.
6) Leximi me zë i imamit.
7) Thënia pas tahmidit (pas thënies Rabbena ve lekel-hamd): Mil’e es-semavati ve mil’el-erdi ve mil’e ma shi’te min shej’in ba’d.
8) Tesbihu i dytë dhe i tretë, ose më shumë se kaq, në ruku.
9) Tesbihu më shumë se një herë në sexhde.
10) Thënia më shumë se një herë ndërmjet dy sexhdeve Rabbi-gfir li.
11) Të çohet salavat për familjen e Pejgamberit ﷺ në teshehudin e fundit.
Ndërsa sunete veprore të namazit janë:
1) Ngritja e duarve me tekbirin fillestar.
2) Ngritja e duarve me rastin e rënies në ruku.
3) Ngritja e duarve pas ngritjes nga rukuja.
4) Lëshimi i duarve pas këtyre dy veprimeve.
5) Vënia e dorës së djathtë mbi të majtën.
6) Shikimi në vendin e sexhdes.
7) Zgjerimi i këmbëve duke qenë në kijam (këmbë).
8) Kapja e gjunjëve me gishtërinj të zgjeruar në ruku duke e drejtuar shpinën dhe duke mbajtur kokën drejt paralel me shpinën.
9) Prekja e tokës me gjymtyrët e sexhdes, respektivisht ta prekin vendin ku bëhet sexhdeja.
10) Duke bërë sexhden barku ndahet nga kofsha, kofshët nga këmbët, bërrylat prej anëve dhe kuti i dorës prej toke. Gjunjët i ndan, nuk i mban ngjitas me njëri-tjetrin. Me majat e gishtërinjve të këmbëve, respektivisht pjesën e brendshme të tyre, e prek tokën. Duart në sexhde i vendos paralel me supet, duke i shtrirë ato dhe duke përmbledhur apo bashkuar gishtërinjtë.
11) Në uljen ndërmjet dy sexhdeve dhe në teshehudin e parë e praktikon iftirashin (duke e shtrirë këmbën e majtë në të cilët ulet derisa këmba e djathtë mbetet në pozitë vertikale me gishtërinj të kthyer nga kibla) ndërsa në teshehudin e dytë teverrukun (duke u ulur në tokë, jo mbi këmbë, dhe duke e mbajtur këmbën e djathtë në pozitën vertikale, ashtu që gishtërinjtë e këmbës të jenë të drejtuar nga kibla, kurse këmba e majtë mbetet e shtrirë nën këmbën e djathtë).
12) Ndërmjet dy sexhdeve, duart lëshohen në prehër mbi gjunjë, me gishtërinj të përmbledhur. Po kështu edhe në teshehudin e parë, përveç që e vendos gishtin e madh të dorës së djathtë mbi gishtin e mesëm dhe e formon një lloj rrethi duke e lëvizur gishtin tregues sa herë që përmendet Allahu.
13) Kthimi në të djathtë dhe në të majtë gjatë dhënies selam.
Përgjigjja: Forma e namazit:
- Kthehesh drejt kiblës me tërë trupin
- Pastaj vendos me zemër se cilin namaz do ta falësh, pa e bërë nijetin me zë,
- e merr tekbirin fillestar (thua: Allahu ekber!) duke ngritur duart deri te supet,
- pastaj i vendos duart në gjoks, duke vendosur dorën e djathtë mbi të majtën,
- e çel namazin duke lexuar: “Allahumme baid bejni ve bejne hatajaje kema ba’adte bejne el-meshriki ve el-magrib. Allahumme nekkini min hatajaje kema junekka eth-theubu el-ebjedu min ed-denes. Allahumme igsilni min hatajaje bil-mai ve-th-thelxhi ve-l-bered!”
Ose thua: “Subhaneke, Allahumme ve bihamdike ve tebarekesmuke ve teala xhedduke ve la ilahe gajruke!”
- Pastaj thua: E’ũdhu bil-lãhi minesh-shejṭãnirr-rraxhĩm - Lexon besmelen dhe suren fatiha: "Bismil-lãhirr-rraḥmãnirr-rraḥĩm El-ḥamdu lil-lahi rabi’l-‘alemĩn, er-Rraḥmãnir-Rraḥĩm, Mãliki jewmid-dĩn. Ijjãke ne'ëbudu we ijjãke neste'ĩn, ihdineṣ-ṣirãtal-musteḳĩm, ṣirãtal-ledhĩne en'amte 'alejhim, ġajril-maġḍũbi 'alejhim we leḍ-ḍãl-lĩn. (Surja el-Fatiha: 1-7)
- Pas përfundimit të fatihasë thua: Amin! Që ka kuptimin: pranoje, Zoti im!
- Vazhdon me leximin e ajeteve ose sureve nga Kurani duke e zgjatur në sabah më shumë se në namazet tjera.
- Pas mbarimit të leximit, bën rukunë ose përkuljen në shenjë madhërimi ndaj Allahut. Duke u çuar nga rukuja merr tekbir dhe i ngrit duart deri te supet. Në ruku është sunet që besimtari ta drejtojë shpinën dhe kokën ta mbajë paralel me shpinën, pra as të mos e përkul dhe as të mos e çojë lart.
- Në ruku thotë: Subhane Rabbijel-adhim, tri herë, ndërsa nëse e thotë edhe shtesën në vijim, nuk prish punë: Subhaneke Allahumme ve bihamdike, Allahumme igfir li!
- Pastaj çohet nga rukuja duke thënë: SemiaAllahu limen hamideh, duke ngritur me këtë rast duart deri te supet. Kjo sa i përket atij që falet vetëm ose është imam, ndërsa të tjerët, xhemati, në vend të kësaj thonë: Rabbena ve leke el-hamd!
- Pas ngritjes thotë: Rabbena ve leke el-hamd, mil’e-s-semavati vel-erdi ve mil’e ma shi’te min shej’in ba’d.
- Pastaj bën sexhden e parë me ç’rast thotë: Allahu ekber! Sexhden e bën me shtatë gjymtyrë: ballin, hundën, shuplakat e duarve, gjunjët dhe gishtërinjtë e këmbëve. Kujdeset që llërat të jenë të ndara nga anët, vetëm shuplakat e duarve i prekin në tokë jo edhe pjesa tjetër e dorës (krahu), ndërsa majat e gishtërinjve të këmbëve (me të cilat e prek tokën) janë të drejtuara nga kibla.
- Në sexhde thotë: Subhane Rabbijel-a’la, tri herë, duke pasur mundësi që të shtojë edhe këtë pjesë: Subhaneke Allahumme ve bihamdike, Allahumme igfir li.
- Pastaj e ngrit kokën nga sexhdeja duke thënë: Allahu ekber!
- Ndërmjet dy sexhdeve bën uljen iftirash (që e shpjeguam më lart) e vendos gishtin e madh të dorës së djathtë mbi gishtin e mesëm dhe e formon një lloj rrethi duke e lëvizur gishtin tregues gjatë lutjes. Dorën e majtë e vendos mbi kofshë te pjesa afër gjurit dhe i shtrin gishtërinjtë.
- Ndërmjet dy sexhdeve lutet: Rabbigfirli ve’rhamni ve’hdini ve’rzukni ve’xhburni ve âfini!
- Pastaj bën sexhden e dytë në të cilën vepron sikur në sexhden e parë.
- Pastaj çohet nga sexhdeja duke thënë: Allahu ekber dhe fal rekatin e dytë në të cilin vepron njëjtë sikur në rekatin e parë, me përjashtim të lutjes hyrëse.
- Pas kryerjes së rekatit të dytë ulet dhe vepron ndërmjet dy sexhdeve siç përmendëm më parë.
- Në këtë ulje këndon teshehudin: Ettehijjatu li-Lahi ve-s-salavatu ve-t-tajjibatu, esselamu alejke ejjuhen-nebijju ve rahmetullahi ve berekatuhu, esselamu alejna ve ala ibadil-Lahis-salihinë. Eshhedu en la ilahe il-la Allah ve eshhedu enne Muhammeden abduhu ve resuluhu. Allahumme sal-li ala Muhammedin ve ala ali Muhammed, kema sal-lejte ala Ibrahime ve ala ali Ibrahim, inneke Hamidun Mexhid. Allahumme barik ala Muhammedin ve ala ali Muhammed kema barekte ala Ibrahime ve ala ali Ibrahim, inneke Hamidun mexhid. Eudhu bil-Lahi min adhabi xhehenem, ve min adhabil-kabër, ve min fitnetil-mahja vel-memat, ve min fitnetil-mesihid-dexhal. Pastaj vazhdon e lutet për gjërat që ai do nga të mirat e dynjasë dhe ahiretit.
Pas kësaj jep selam në të djathtë duke thënë: Esselamu alejkum ve rahmetullahi dhe po kështu edhe në të majtë.
- Nëse namazi që fal është trerekatësh ose katërrekatësh atëherë ndalet te pjesa: Eshhedu en la ilahe il-la Allah ve eshhedu enne Muhammeden abduhu ve resuluhu,
dhe çohet për të vazhduar rekatin vijues duke thënë: Allahu ekber! Me këtë rast duart i çon deri te supet.
- Në rekatet e mbetura vepron sikur në rekatin e dytë me përjashtim që kufizohet vetëm në leximin e sures el-Fatiha.
- Pastaj bën uljen teverruk (që e shpjeguam më lart).
- Në këtë ulje lexon tërë teshehudin, siç e përshkruam më parë, dhe
- jep selam në të djathtë duke thënë: Esselamu alejkum ve rahmetullah, dhe po kështu edhe në të majtë.
- Thua tri herë: Estagfirullah.
- Pastaj thua: Allahumme Entes-Selamu ve minkes-selam, tebarekte ja dhe-l-xhelali ve-l-ikram!
- Pastaj vazhdon me: La ilahe il-laAllahu vahdehu la sherike lehu, lehul-mulku ve lehul-hamdu ve Huve ala kul-li shej’in Kadir. Allahumme la mania lima a’tajte ve la mu’tije lima mena’te ve la jenfeu dhel-xheddi minkel-xhed!
- La ilahe il-la Allahu vahdehu la sherike lehu, lehul-mulku ve lehul-hamdu ve Huve ala kul-li shej’in Kadir. La havle ve la kuvete il-la bil-Lah, la ilahe il-la Allah, ve la na’budu il-la ijjahu, lehu en-ni’metu ve lehul-fadlu ve lehu eth-thenau el-hasen, la ilahe il-laAllah muhlisine lehud-din ve leu kerihel-kafirunë!
- Subhanallah - 33 herë
- Elhamdulilah - 33 herë
- Allahu ekber - 33 herë
- Pastaj e plotëson me të njëqindtën: La ilahe il-laAllahu vahdehu la sherike lehu, lehul-mulku ve lehul-hamdu ve Huve ala kul-li shej’in Kadir.
- Lexon suret ihlas, felek dhe nas nga tri herë pas namazit të sabahut dhe të akshamit dhe nga një herë pas namazeve të tjera.
- Pastaj e lexon një herë ajetin e kursisë.
Përgjigjja: - Dy rekate para sabahut,
- Katër rekate para farzit të drekës,
- Dy rekate pas farzit të drekës,
- Dy rekate pas farzit të akshamit,
- Dy rekate pas farzit të jacisë.
Sa i përket vlerës së tyre, Pejgamberi ﷺ ka thënë: “Atij që fal gjatë ditës dhe natës vullnetarisht dymbëdhjetë rekate, Allahu do t’ia ndërtojë një shtëpi në xhenet.” (Hadithin e shënojnë Muslimi, Ahmedi dhe të tjerë)
Përgjigjja: Dita më me vlerë e javës është dita e xhumasë. Pejgamberi ﷺ ka thënë: “Prej ditëve tuaja më të mira është dita e xhumasë: në të është krijuar Ademi, në të ka vdekur, në të ndodhin fryrja në sur dhe britma (nga e cila vdesin krijesat, si shenja me të cilat fillon kiameti) andaj më çoni sa më shumë salavat, sepse salavati juaj më paraqitet." O i dërguari i Allahut! Si do të të paraqitet salavati ynë kur trupi yt do të tretet? - thotë (transmetuesi): me këtë fjalë (Sahabet) kanë për qëllim shpërbërjen e trupit. Pejgamberi ﷺ tha: "Allahu i Lartësuar ia ka ndaluar tokës të hajë trupat e pejgamberëve!” (Hadithin e shënojnë Ebu Davudi dhe të tjerë)
Përgjigjja: Namazi i xhumasë është farz për secilin musliman mashkull dhe moshërritur.
Allahu i Madhërishëm thotë: "O besimtarë, kur të thirreni për (të falur) namazin (e xhumasë) në ditën e premte, nxitoni për ta përmendur Allahun dhe pezulloni tregtinë! Kjo, që ta dini, është më mirë për ju!" [El-Xhumuah: 9]
Përgjigjja: Është detyrim material në lloj të caktuar të pasurisë për një kategori të caktuar dhe në kohë të caktuar.
Është prej shtyllave të fesë dhe lëmoshë e detyruar e cila merret nga të pasurit për tua shpërndarë të varfërve.
Allahu i Madhërishëm thotë: “Faleni namazin, jepeni zeqatin dhe përkuluni në ruku bashkë me ata që përkulen (në namaz).” [El-Bekare: 43]
Përgjigjja: Agjërimi është lënia e ushqimit dhe pijes prej mëngjesit e deri në mbrëmje me qëllim adhurimi. Agjërimi është dy llojesh:
1) Agjërim i obliguar, siç është agjërimi i muajit ramazan që njëherësh është dhe shtyllë e fesë.
Allahu i Madhërishëm thotë: “O besimtarë! Ju është urdhëruar agjërimi, ashtu si u ishte urdhëruar atyre para jush, që të mund të ruheni nga të këqijat.”; [El-Bekare: 183]
2) Agjërim vullnetar, si agjërimi i ditëve të hëna dhe të enjte dhe agjërimi i ditëve të bardha të muajit, respektivisht ditëve të trembëdhjetë, katërmbëdhjetë dhe pesëmbëdhjetë të muajit hënor.
Përgjigjja: Ebu Seid Hudriu (Allahu qoftë i kënaqur me të!) transmeton se Pejgamberi ﷺ ka thënë: “Nuk ka rob që agjëron për hir të Allahut një ditë e që Allahu për atë ditë të mos ia largojë fytyrën nga zjarri për shtatëdhjetë vjeshta.” (Hadithin e shënojnë Buhariu dhe Muslimi)
"Shtatëdhjetë vjeshta" domethënë: shtatëdhjetë vjet.
Përgjigjja: Haxhillëk quajmë adhurimin që bëhet për Zotin duke mësyrë Qaben në kohë të caktuar dhe me veprime të caktuara.
Allahu i Madhërishëm thotë: “Për hir të Allahut, është detyrë për njerëzit vizita e Shtëpisë (Qabes) për atë që ka mundësi të shkojë tek ajo. E kush nuk beson, Allahu nuk ka nevojë për askënd.” [Al Imran: 97]
Përgjigjja: Ebu Hurejre (Allahu qoftë i kënaqur me të!) transmeton se Pejgamberi ﷺ ka thënë: “Kush e kryen haxhin duke iu shmangur kontakteve intime me gruan dhe duke mos shkelur rregullat, kthehet (i pastër nga mëkatet) sikur ditën kur e ka lindur nëna.” (Hadithin e shënojnë Buhariu dhe të tjerë)
Thënia "sikur ditën kur e ka lindur nëna” domethënë: pa gjynahe.
Përgjigjja: Angazhimi dhe përpjekja e madhe për ta përhapur fenë dhe për të mbrojtur atë dhe besimtarët apo duke luftuar armiqtë e fesë dhe të besimtarëve.
Allahu i Madhërishëm thotë: “...dhe luftoni me pasurinë e jetën tuaj në rrugën e Allahut! Kjo është më mirë për ju, veç sikur ta dinit!” [Et-Teube: 41]