بخش فقه
ج- پیامبر اکرم صلی الله علیه وسلم فرمودند: هرگاه بندۀ مسلمان - یا مؤمن - وضو بگیرد، باید روی خود را بشوید؛ هر گناهی را که با نگاه کردن با چشم نموده است با آب از رویش بیرون می شود» - یا «با آخرین قطره آب» - «اگر دستش را بشوید، هر گناهی که دستانش انجام داده اند، بیرون می شود» - یا «با آخرین قطره آب» - «وقتی پاهایش را بشوید هر گناهی که پاهایش به سمت آن رفته باشد بیرون می شود- یا با آخرین قطره آب - تا این که از گناهان پاک بیرون آید. مسلم روايت نموده است.
ج- سه بار شستن دست ها (تا بندها).
سه بار شستن دهن (مضمضه)، کشیدن آب به بینی (استنشاق) و خارج ساختن آب از بینی به فشار (استنثار) را انجام می دهید.
شستن دهن: آب را در دهن گذاشته و آن را حرکت می دهی سپس بیرون می اندازی.
و کشیدن آب به بینی (استنشاق): کشیدن آب با هوا به داخل بینی با دست راست.
و خارج ساختن آب از بینی با فشار (استنثار): بیرون کردن آب از بینی پس از استنشاق با دست چپ.
سپس شستن رو سه بار.
سپس شستن دست ها تا آرنج سه بار.
سپس مسح سر به سمت جلو و عقب و مسح دو گوش.
سپس شستن پاها تا مچ پا سه بار.
این کاملترین وضو است و این از پیامبر صلی الله علیه وسلم در احادیث بخاری و مسلم به روایت عثمان و عبدالله بن زید و دیگران ثابت شده است. در بخاری و غیره نیز از او ثابت شده است که: «رسول الله صلی الله علیه وسلم یک یک بار وضو گرفته است و دو دو بار وضو گرفته است» یعنی: هر یک از اعضای وضو را یک یک و یا دو دو بار شسته است.
ج – آنها مواردی هستند که وضوی مسلمان با ترک یکی از آن درست نمی شود.
1- شستن رو از آن جمله مضمضه و استنشاق.
2- شستن دست ها تا آرنج ها.
3- مسح سر از آن جمله گوش ها.
4- شستن پاها تا مچ پاها.
5- ترتیب بین اعضا، با شستن رو، سپس دست ها، سپس مسح سر و سپس شستن پاها.
6- موالات: وضو گرفتن بشکل پیهم، بدون فاصله زمانی به شکلی که اعضای بدن از آب خشک شوند.
- مانند این که نصف وضو را بگیرد، و نصف دیگر را در وقت دیگری تمام کند، در این صورت وضوی او درست نمی شود.
ج - سنت های وضو: که اگر آن را انجام داد؛ اورا ثواب بیشتری است، ولی اگر آن را ترک کرد؛ گناهی بر او نیست و وضوی او درست می باشد.
1- بسم الله گفتن.
2- مسواک زدن.
3- شستن دست ها تا بندها.
4- خلال انگشتان.
5- دو و یا سه بار شستن اعضای وضو.
6- از راست شروع کردن.
7- دعای بعد از وضو: «أشهد أن لا إله إلا الله، وحده لا شريك له، وأشهد أن محمدًا عبده ورسوله».
گواهی میدهم که معبودی جز الله نیست و او شریکی ندارد و گواهی میدهم که محمد بنده و فرستادۀ اوست.
8- بعد از آن خواندن دو رکعت نماز.
ج- چهارده رکن است به شرح زیر:
یکی از آنها: ایستاد شدن در نماز فرض برای کسی که توان آن را دارد.
تکبیر تحریمه: «الله اکبر».
خواندن سورۀ فاتحه.
رکوع، پشت باید صاف دراز کشیده شود، و سرش را به سمت خودش بچرخاند.
از رکوع بلند شدن.
راست ایستاد شدن.
سجده، تمکین و چسپاندن پیشانی و بینی و دستها و زانوها و نوک انگشتان پاها به محل سجده.
بلند شدن از سجده
نشستن بین دو سجده.
و سنت این است که: روی پای چپ بنشیند، و پای راست را ایستاده و به سمت قبله نگه دارد.
حفظ آرامش، و آن سکون در همه ارکان فعلی می باشد.
تشهد اخير.
برای آن نشستن.
دو تسلیم، که باید دو بار: « السَّلام عليكم ورحمة الله» گفته شود.
ترتیب رکن ها - چنانکه اشاره کردیم - مثلاً اگر قصدا قبل از سجده رکوع نماید؛ نمازش باطل می شود، اما اگر سهوا رخ دهد؛ باید بر گردد و رکوع وسجده را انجام دهد.
ج ـ واجبات نماز هشت است، و قرار ذیل می باشد:
1- تکبیرها، غیر تکبیر تحریمه.
2- گفتن: «سمع الله لمن حمده» برای امام و برای منفرد.
3- گفتن: «ربنا ولك الحمد».
4- گفتن: «سبحان ربي العظيم» یک مرتبه در حال رکوع.
5- گفتن: «سبحان ربي الأعلى» یک مرتبه در سجده.
6- گفتن: «رب اغفر لي» بین دو سجده.
7- تشهد اول.
8- نشستن برای تشهد اول.
ج - یازده سنت است، به شرح زیر:
1- پس از تکبیر تحریمه، باید: سبحانك اللهم وبحمدك، وتبارك اسمك، وتَعَالَىٰ جدك، ولا إله غيرك » گفته شود، بعد از آن دعای استفتاح بگوید.
2- گفتن اعوذ بالله من الشیطان الرجیم.
3- گفتن بسم الله الرحمن الرحیم.
4- گفتن: آمین.
5- خواندن سوره بعد از فاتحه .
6- بلند خواندن برای امام.
7- بعد از ربنا ولک الحمد، گفتن: "ملء السَّمٰوات، وملء الأرض، وملء ما شئت من شيء بعد".
8- آنچه در تسبیح رکوع بیش از یک بار باشد. یعنی: تسبیح دوم و سوم و بیشتر از آن.
9- آنچه در تسبیح سجده بیش از یک بار باشد.
10- آنچه در بین دو سجده بیش از یک بار گفته شود: «رب اغفر لي».
11- درود در تشهد اخیر برای خانواده رسول الله علیهم السلام، و برکت بر وی و اهل وی، و دعای بعد از آن.
چهارم: سنت های فعلی و آن را هیئات می گویند:
1- بالا بردن هر دو دستان با تکبیرۀ احرام.
2- و هنگام رکوع.
3- و هنگام بلند شدن از آن.
4- و بعدا آنرا بسوی زمین رها کردن.
5- قرار دادن دست راست روی دست چپ.
6- نگاه كردن به محل سجده.
۷- دور ماندن پاها از یکدیگر در وقت ایستادن.
۷- مشت کردن هر دو زانوها توسط دستان هنگام رکوع کردن، و هموار ساختن پشت در آن، و برابر نگاه داشتن سر با پشت.
9- قرار دادن اعضای سجده به زمین،و رساندن آنها به محل سجده.
10- بازوها را از پهلوها، و شکم را از ران ها، و ران ها را از پاها جدا ساختن، و جدا نمودن وی بین زانوهایش، و ایستاد گرفتن کف پاهایش، و گذاشتن کف انگشتان گشاده شده روی زمین، و ماندن هر دو دستان برابر با هر دو شانه ها در حالی که انگشتان اش جم کرده باشد.
11- به شکل افتراش نشستن بین دو سجده و تشهد اول، و به شکل تورک در تشهد دوم.
12- گذاشتن دستها روی ران ها بشکل کشیده شده وانگشتان با هم جمع شده بین دو سجده، و همچنان در تشهد نیز همینطور انجام گیرد، جز اینکه انگشت کوچک (خنصر) و انگشت حلقه (بنصر) دست راست را جم کرده باشد، و انگشت شست (ابهام) و انگشت وسطی (وسطی) را حلقه نموده و توسط انگشت اشاره (سبابه) هنگام ذکر الله اشاره می نماید.
13- نگاه کردن به راست و چپ هنگام سلام.
ج- چگونگی نماز خواندن:
1- با تمام بدن رو به قبله باشد، بدون میلان و نگاه کردن.
2 - سپس نمازی را که می خواهد ادا نماید در دل نیت نموده بدون اینکه به زبان بیاورد.
3 - سپس تکبیر تحریمه را بجا میاورد و می گوید: (الله اکبر) و هنگام گفتن تکبیر، دستان خود را به برابری شانه هایش بلند می کند.
4- سپس كف دست راست را بر پشت كف دست چپ بالای سینه می گذارد.
5- سپس آغاز می کند و می گوید: «الهی مرا از گناهانم دور کن چنانکه مشرق را از مغرب دور کردی، الهی مرا از گناهانم پاک کن چنانکه جامۀ سفیدی از پلیدی پاک می شود، الهی مرا از گناهانم با آب و برف و ژاله بشوی».
و یا می گوید: «سبحانك اللهم وبحمدك، وتبارك اسمك، وتَعَالَىٰ جدك، ولا إله غيرك».
«الهی تو منزهی و ستایش تراست، و نامت مبارک، و جایگاهت بلند است، و معبودی (برحق)جز تو نیست».
6 - سپس پناه می برد و می گوید: أعوذ بالله من الشيطان الرجيم».
«به الله پناه می برم از شیطان رانده شده». 7- سپس بسمله را خوانده و فاتحه را تلاوت می کند و می گوید: ﴿بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ 1
بنام الله بخشاینده و مهربان الْحَمْدُ للّهِ رَبِّ الْعَالَمِينَ 2
ستایش الله را که پروردگار جهانیان است. الرَّحْمـنِ الرَّحِيمِ 3
الله که بخشنده و مهربان است. مَالِكِ يَوْمِ الدِّينِ
مالک (و پادشاه) روز جزاست. 4 إِيَّاكَ نَعْبُدُ وإِيَّاكَ نَسْتَعِينُ 5
(پروردگارا) تنها تو را میپرستیم، و تنها از تو یاری میجوییم. اهدِنَــــا الصِّرَاطَ المُستَقِيمَ 6
تو ما را به راه راست هدایت فرما. صِرَاطَ الَّذِينَ أَنعَمتَ عَلَيهِمْ غَيرِ المَغضُوبِ عَلَيهِمْ وَلاَ الضَّالِّينَ 7﴾
راه آنانی که به آنها انعام فرمودی، نه راه کسانی که بر آنها خشم فرمودی (قوم یهود) و نه گمراهان (چون اغلب نصاری). [سورة الفاتحة:1-7].
سپس می گوید: (آمین) یعنی: الهی اجابت کن.
8 - سپس تا حد توان از قرآن تلاوت می کند و تلاوت نماز صبح را طولانی می کند.
9 - سپس رکوع می کند، یعنی: برای تسبیح الله پشتش را خم می کند و هنگام رکوع تکبیر می گوید و دست ها را به اندازۀ شانه هایش بلند می کند. و سنت این است که: پشتش را هموار نموده، سرش را به طرف خود بگرداند و دستها را روی زانو بگذارد و انگشتان را از هم جدا کند.
10 - در رکوع سه مرتبه می گوید: « سبحان ربي العظيم» و اگر اضافه کند: « سبحانك اللهم وبحمدك، اللهم اغفر لي» بهتر است.
11 - سپس سر خود را از رکوع بلند می کند و می گوید: « سمع الله لمن حمده» سپس دستان خود را به اندازۀ شانه هایش بلند می کند. مقتدی نمی گوید: « سمع الله لمن حمده »، بلکه در عوض آن می گوید: « ربنا ولك الحمد».
12 - سپس پس از بلند شدن از رکوع میگوید: ربنا ولك الحمد، ملء السماوات والأرض، وملء ما شئت من شيء بعد».
«پروردگارا، حمد و ستایش از آن تو است، به اندازه پُری آسمانها و زمین و پُری هر چه را تو بخواهی».
13 - سپس سجده اول را بجا می آورد، هنگام رفتن به سجده میگوید: «الله اکبر» و بر هفت عضوش سجده میکند: پیشانی، بینی، کف دو دست، زانوها، اطراف پاها، و بازوها را از پهلوها دور نگه می دارد، و دستها را روی زمین دراز نکشد، و نوک انگشتانش رو به قبله باشد.
14 - در سجده سه مرتبه می گوید: « سبحان ربي الأعلى».
و اگر اضافه کرد: سبحانك اللهم ربنا وبحمدك، اللهم اغفر لي، بهتر است.
15 - سپس سر خود را از سجده بلند نموده و می گوید: الله اکبر.
16 - سپس بین دو سجده روی پای چپ می نشیند،
پای راستش را ایستاد می کند و دست راست را روی گوشۀ ران راستش که کنار زانویش است می گذارد، و انگشتان کوچک و حلقه را با هم می گیرد و هنگام دعا انگشت اشاره را بالا می آورد و حرکت می دهد،و نوک انگشت شست را با انتهای میانی مانند یک حلقه جفت می کند و دست چپ خود را با انگشتان کشیده روی نوک ران چپ، زیر زانو قرار می دهد.
17 – و بین دو سجده در نشست مي گوید: «رب اغفر لي، وارحمني، واهدني، وارزقني، واجبرني، وعافني».
«پروردگارا مرا ببخش، و هدایتم کن، به من روزی بده، و جبرانم کن،و مرا عافیت ببخش»
18 - سپس سجدۀ دوم را مانند سجدۀ اول در گفتار و عمل انجام می دهد، و هنگام سجده تکبیر می گوید.
19 - سپس از سجده دوم برمیخیزد و میگوید: «الله اکبر» و رکعت دوم را در گفتار و عمل مانند رکعت اول میخواند، جز اینکه در آن دعای استفتاح را نمی خواند.
20 - بعد از پایان رکعت دوم می نشیند و می گوید: «الله اکبر» و همان طور که بین دو سجده می نشیند.
21 – و تشهد را در این قعده می خواند و می گوید: «التحيات لله والصلوات والطيبات، السلام عليك أيها النبي ورحمة الله وبركاته، السلام علينا وعلى عباد الله الصالحين، أشهد أن لا إله إلا الله، وأشهد أن محمداً عبده ورسوله، اللهم صلِّ على محمد وعلى آل محمد، كما صليت على إبراهيم وعلى آل إبراهيم، إنك حميد مجيد، وبارك على محمد وعلى آل محمد، كما باركت على إبراهيم وعلى آل إبراهيم، إنك حميد مجيد.
تمام اوصاف، دعاها و الفاظ نیک از برای الله تعالی است، سلام بر شما ای پیامبر، همچنان رحمت و برکات الله بر شما، سلامتی تو بر ما و بر بنده های صالح باشد، شهادت می دهم که بدون از الله معبودی برحق نیست، و شهادت می دهم که محمد بنده و پیامبر او هست، یا الله! نزول رحمت فرما برمحمد و خاندان محمد به مثل رحمت که بر ابراهیم و بر خاندان او فرموده ای، بی شک تو قابل ستایش و بزرگ هستی، یا الله! نزول برکت فرما برمحمد و خاندان محمد به مثل برکت که بر ابراهیم و بر خاندان او فرموده ای ، بی شک تو قابل ستایش و بزرگ هستی.
»أعوذ بالله من عذاب جهنم، ومن عذاب القبر، ومن فتنة المحيا والممات، ومن فتنة المسيح الدجال».
»به الله پناه می برم از عذاب جهنم، از عذاب قبر، از آزمایش مرگ و زندگی، و از آزمایش مسیح دجال». سپس پروردگارش را به آنچه دوست دارد از خیر دنیا و آخرت فرا می خواند.
22 - سپس سمت راست سلام می کند و می گوید: «السلام علیکم و رحمة الله» و در سمت چپ همچنان.
23 - اگر نماز سه یا چهار رکعتی باشد؛ در پایان تشهد اول توقف می نماید و آن: أشهد أن لا إله إلا الله، وأشهد أن محمداً عبده ورسوله.
گواهی می دهم که معبودی جز الله نیست و گواهی می دهم که محمد بنده و فرستاده اوست.
24 - سپس برمیخیزد و میگوید: «الله اکبر» و دستهایش را به اندازۀ شانههایش بلند میکند.
25 - سپس باقيمانده نماز را مانند ركعت دوم می خواند مگر اينكه به خواندن فاتحه اکتفا می کند.
26 - سپس متورک می نشیند؛ و پای راستش را صاف می کند و پای چپ را از زیر پای راست بیرون می آورد و مقعدش را روی زمین می گذارد، و دست هایش را روی ران خود می گذارد، همان گونه که در تشهد اول گذاشته بود.
27 - و در این جلسه تمام تشهد را می خواند.
28 - سپس سمت راست سلام می کند و می گوید: «السلام علیکم و رحمة الله» و نیز در سمت چپ سلام می گوید.
ج- « گفتن: أَسْـتَغْفِرُ الله سه مرتبه
«از الله آمرزش میخواهم».
- «اللّهُـمَّ أَنْـتَ السَّلامُ، وَمِـنْكَ السَّلام، تَبارَكْتَ يا ذا الجَـلالِ وَالإِكْـرام».
بارالها! تو سلامتی دهنده ای وسلامتی از طریق تو خواهد رسید با برکت هستی ای ذات بزرگوار و با عظمت)
- «لا إلهَ إلاّ اللّهُ وحدَهُ لا شريكَ لهُ، لهُ المُـلْكُ ولهُ الحَمْد، وهوَ على كلّ شَيءٍ قَدير، اللّهُـمَّ لا مانِعَ لِما أَعْطَـيْت، وَلا مُعْطِـيَ لِما مَنَـعْت، وَلا يَنْفَـعُ ذا الجَـدِّ مِنْـكَ الجَـد».
- «هیچ معبودی جز الله نیست و شریکی ندارد،
فرمانروایی و ستایش از آن اوست، و او بر هر چیزی تواناست، الهی چیزی را که عطا نمودی باز دارندۀ ندارد، و از چیزی که منع کردی عطا کنندۀ ندارد، و صاحب مال و جاه دنیوی صاحبش از تو نجات داده نمی تواند جز عمل صالح او».
- «لا إلهَ إلاّ الله، وحدَهُ لا شريكَ لهُ، لهُ الملكُ ولهُ الحَمد، وهوَ على كلّ شيءٍ قدير، لا حَـوْلَ وَلا قـوَّةَ إِلاّ بِاللهِ، لا إلهَ إلاّ الله، وَلا نَعْـبُـدُ إِلاّ إيّـاه، لَهُ النِّعْـمَةُ وَلَهُ الفَضْل وَلَهُ الثَّـناءُ الحَـسَن، لا إلهَ إلاّ الله مخْلِصـينَ لَـهُ الدِّينَ وَلَوْ كَـرِهَ الكـافِرون».
«هیچ معبودی جز الله نیست، تنها و بی شریک، فرمانروایی از آن اوست و حمد و ستایش از آن اوست و او بر هر چیزی تواناست، هیچ نیرو و قدرتی نیست مگر با الله، معبودی جز الله نیست و ما جز او را نمی پرستیم، نعمت، فضل و ستایش نیک از آن اوست،هیچ معبودی جز الله نیست، مخلص دین او هستیم و لو اگر کافران از آن متنفر باشند.»
- «سُـبْحانَ اللهِ» (پاکیست الله را) سی و سه مرتبه.
«الحَمْـدُ لله» (ثنا و ستایش است الله را) سی و سه مرتبه.
«اللهُ أكْـبَر» (الله بزرگتر است) سی و سه مرتبه.
سپس برای تکمیل شدن صد می گوید: «لا إله إلا الله وحده لا شريك له، له الملك وله الحمد، وهو على كل شيء قدير».
«هیچ معبودی جز الله نیست، تنها و بی شریک، فرمانروایی از آن اوست و حمد و ستایش از آن اوست و او بر هر چیزی تواناست.
سورۀ اخلاص (قل هو الله أحد) و معوذات (قل أعوذ برب الفلق و قل أعوذ برب الناس) را می خواند. سه مرتبه بعد از نماز صبح و شام و یک بار بعد از نمازهای دیگر.
- ویک بار آیت الکرسی را می خواند
ج- روز جمعه ، پیامبر صلی الله علیه وسم فرمود: «یکی از بهترین روزهای شما روز جمعه است که آدم در آن آفریده شد و در آن روز از دنیا رفت و در آن روز در صور دمیده می شود و در آن صاعقه رخ می دهد، پس در این روز برایم بیشتر درود بفرستید و درود شما برای من عرضه می گردد.» گفت: گفتند ای رسول الله چگونه درود ما بر تو عرضه می شود در حالی که خاک شده یی؟ - می گویند خاک شده ای - گفت: «الله عزوجل اجساد پیامبران را بر زمین حرام گردانیده است». روایت ابوداود و دیگران.
ج- بر هر مسلمان بالغ، عاقل، مقیم، فرض عین می باشد.
الله متعال فرموده اند: ﴿ يَٓأَيُّهَا ٱلَّذِينَ ءَامَنُوٓاْ إِذَا نُودِيَ لِلصَّلَوةِ مِن يَوۡمِ ٱلۡجُمُعَةِ فَٱسۡعَوۡاْ إِلَى ذِكۡرِ ٱللَّهِ وَذَرُواْ ٱلۡبَيۡعَۚ ذَلِكُمۡ خَيۡرٞ لَّكُمۡ إِن كُنتُمۡ تَعۡلَمُونَ 9﴾
اى كسانى كه ايمان آورده ايد چون براى نماز جمعه ندا درداده شد به سوى ذكر الله بشتابيد و داد و ستد را واگذاريد اگر بدانيد اين براى شما بهتر است. [سورة المنافقون: ٩].
ج- عبادت الله است با اجتناب از چیزهایی که روزه را می شکناند از طلوع فجر تا غروب آفتاب با نیت می باشد، و بر دو قسم است:
روزه فرض: مانند روزۀ ماه رمضان که از ارکان اسلام است.
الله متعال فرموده اند: ﴿يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا كُتِبَ عَلَيْكُمُ الصِّيَامُ كَمَا كُتِبَ عَلَى الَّذِينَ مِنْ قَبْلِكُمْ لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ 183﴾
ای کسانیکه به الله ایمان آوردهاید و از رسولش پیروی کردهاید، روزه از جانب پروردگارتان بر شما فرض شده است همانگونه که بر امتهای قبل از شما فرض شده بود؛ تا - با انجام اعمال صالح که روزه از بزرگترین آنهاست، با قرار دادن سپری میان خود و عذاب الله، - تقوای الهی را پیشه کنید. [سورة البقرة: 183].
و روزه غیر فرض: مانند روزه روزهای دوشنبه و پنج شنبه از هر هفته، و روزه سه روز از هر ماه که بهترین آنها ایام البیض روزهای(13، 14، 15) هر ماه قمری است.
ج - حج: عبارت است از عبادت الله متعال، به قصد رفتن به بیت الله الحرام برای اعمال خاص در وقت معین.
الله متعال فرموده اند: ﴿وَلِلَّهِ عَلَى النَّاسِ حِجُّ الْبَيْتِ مَنِ اسْتَطَاعَ إِلَيْهِ سَبِيلًا وَمَنْ كَفَرَ فَإِنَّ اللَّهَ غَنِيٌّ عَنِ الْعَالَمِينَ 97﴾
و براى الله حج آن خانه بر عهدۀ مردم است [البته بر] كسى كه بتواند به سوى آن راه يابد و هر كه كفر ورزد يقينا الله از جهانيان بى نياز است. [سورة آل عمران: 97].
ج - از ابوهریره رضی الله عنه روایت است که گفت: از رسول الله صلی الله علیه وسلم شنیدم که می فرمود: «کسی که برای الله حج را ادا نماید، و مرتکب ناسزاگویی و فسق نگردد، در حالی بر میگردد گویا تازه مادرش او را به دنیا آورده باشد». بخاری و دیگران آن را روایت کرده اند.
- مانند روزی که مادرش او را به دنیا آورد: یعنی بدون گناه.
ج - تلاش و کوشش برای گسترش اسلام و دفاع از آن و اهل آن، و یا مبارزه با دشمن اسلام و اهل آن است.
الله متعال فرموده اند: ﴿وَجَاهِدُوا بِأَمْوَالِكُمْ وَأَنْفُسِكُمْ فِي سَبِيلِ اللَّهِ ذَلِكُمْ خَيْرٌ لَكُمْ إِنْ كُنْتُمْ تَعْلَمُونَ 41﴾
و با مال و جانتان در راه الله جهاد كنيد اگر بدانيد اين براى شما بهتر است (۴۱) [سورة التوبة: 41].