Манъ қилинган нарсалар қисми
Жавоб:
1: Вожиб: Беш маҳал намоз, рамазон рўзаси ва ота-онага яхшилик қилишлик шу ҳукм жумласидан.
Вожиб амални қилган одам савобга эга бўлади, уни қилмаган киши эса қиёматда ёки дунёда жазога тортилади.
2: Мустаҳаб - бун ҳукмга равотиб суннатлар, таҳажжуд намозлари, мискинларни таомлантириш ва саломни ёйиш каби амаллар мисол бўла олади.
Мустаҳаб амални қилган одам савоб олади, уни тарк қилган киши эса гуноҳкор бўлмайди.
Мулоҳаза:
Мусулмон киши бир амалнинг ҳукмини эшитгандан сўнг у суннат бўлади-ми ёки мустаҳаб бўладими унга амал қилишликка шошилмоқлиги ва Рaсулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва салламга эргашмоқлиги лозим.
3:Ҳаром: Ароқ ичиш, ота онага оқ бўлиш ва қариндош уруғчилик ришталарини узишлик каби амаллар ҳаром бўлиб ҳисобланади.
Ҳаром ишни тарк қилган одам савоб олади, уни қилган киши эса гуноҳкор бўлади.
4: Макруҳ: бирор бир нарсани чап қўл билан олиш ва бериш ҳамда намозда кийимни ўйнаш каби амаллар макруҳдир.
Макруҳ амални тарк қилган инсон савобга эга бўлади уни қилган инсон эса гуноҳкор бўлмайди.
5: Мубоҳ: мева емоқлик, сув ичмоқлик шунга ўхшаш амаллар барчаси мубоҳ амаллар. Баъзи бир ўринларда жоиз, ҳалол номлари билан ҳам зикр қилинади.
Мубоҳ амални қилган одам савоб олмайди, қилмаган одам эса гуноҳкор бўлмайди.
Жавоб:
1: Товламачилик қилмоқ. Махсулотнинг айбини яшириб сотиш ҳам товламачилик бобидандир.
«Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи ва саллам савдогарнинг қопда турган молига қўлларини ботириб, кўрдилар. Қарасалар, қўллари ҳўл бўлди. (усти қуруқ... Қопдаги молнинг таги ёмон, усти чиройли қилиб қўйилган) Шунда: «Эй мол эгаси, бу нима?», - дедилар. Шунда: «Эй Расулуллоҳ, ёмғир тегиб қолди», - деди. «Одамлар кўриши учун устига чиқариб қўймайсанми?! Ким бизни алдаса биздан эмас», - дедилар. Муслим ривояти
1: Рибо- бировдан бир миқдорда қарзга пул олиб, сўнгра уни зиёдаси билан қайтариб беришлик.
Белгиланган миқдордан ошган пул ёки нарса рибо бўлиб ҳисобланади.
Аллоҳ таоло айтади: «Аллоҳ савдони ҳалол қилди ва рибони ҳаром қилди» [Бақара сураси: 275].
3- Ғорор ва жаҳолат. Бунга мисол қилиб елиндаги сутни ёки сувда сузиб юрган ов қилинмаган балиқни сотиш мисол бўла олади.
Ҳадисда келиши-ча (Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи ва саллам ғорор савдосидан қайтарганлар). Муслим ривояти
Жавоб: 1: Ислом неъмати. Аллоҳ бизни мусулмон қилди, кофир ёки мушрик қилиб қўймади.
2: Суннат неъмати. Аллоҳ бизни бидъатларга эмас, балки, суннатга эргашадиган қилиб қўйди.
3: Офият ва соғлик неъмати. Эшитамиз, кўрамиз ва юра оламиз.
4: Таом, шароб ва кийим неъмати.
Аллоҳ таолонинг бизнинг устимиздаги неъматилари санаб саноғига етмас даражада кўпдир.
Аллоҳ таоло айтади: «Агар Аллоҳнинг неъматларини санасангизлар, саноғига ета олмайсизлар. Албатта, Аллоҳ мағфиратли, меҳрибондир» [Наҳл сураси: 18].
Жавоб: Рамазон ҳайити ва Қурбон ҳайити мусулмонларнинг байрамидир.
Ҳадисда келишича, Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи ва саллам Мадинага келганларида Мадина аҳлида иккита байрам бўлиб у кунни нишонлар эдилар. Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи ва саллам бу икки кун ҳақида сўраганларида, мадиналиклар: «Биз жоҳилиятда шу икки кунни байрам қилиб нишонлар эдик»,- дедилар. Шунда Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи ва саллам айтдилар-ки: «Аллоҳ сизларга бу икки куннинг ўрнига бошқа улардан ҳам яхшироқ икки кунни алмаштириб берди: Қурбон ҳайити ва Рамазон ҳайити». Абу Довуд ривояти
Бу икки байрамдан бошқаси бидъатдир, нишонлаш мумкин эмас.
1: Ёмонликка буюрувчи нафс- Инсон ҳавои нафси буюрган Аллоҳга исён бўлган гуноҳ ишларда итоат қилиб нафсига эргашиши орқали бўлади. Аллоҳ таоло айтади: «Чунки нафс агар Парвардигоримнинг Ўзи раҳм қилмаса — албатта барча ёмонликларга буюргувчидир. Дарҳақиқат, Парвардигорим мағфиратли, меҳрибондир» [Юсуф сураси: 53]. Шайтон: Шайтон инсон боласининг ашаддий душмани ҳисобланиб, уни тўғри йўлдан оғдиришни ҳамда жаҳаннам азобига гирифтор қилишни хоҳлайди. Аллоҳ таоло айтди: «Ва шайтоннинг изидан эргашманглар! Шубҳасиз, у сизларнинг очиқ душманингиздир» [Бақара сураси: 168]. 3: Ёмон ошна оғайнилар- улар яхшиликдан қайтарувчи ва ёмонликка чақирувчидирлар. Аллоҳ таоло айтди: «У Кунда дўстлар бир-бирларига душмандир, магар (Аллоҳ йўлида дўстлашган) тақводор зотларгина (мангу дўстдирлар)» [Зухруф сураси: 67].
Жавоб: 1: Гуноҳни тўхтатишлик.
2: Ўтган гуноҳларга надомат чекишлик.
3: Гуноҳга бошқа қайтмасликка аҳд қилишлик.
4: Бошқа инсонларнинг ҳақлари ёки зулм билан олиб қўйган нарсалари бўлса эгаларига қайтариб беришлик.
Аллоҳ таоло айтади: «(У тақводор зотлар) қачон бирон-бир нолойиқ гуноҳ иш қилиб қўйсалар ёки (қандайдир гуноҳ иш қилиш билан) ўзларига зулм қилсалар, дарҳол Аллоҳни эслаб, гуноҳлари учун мағфират-кечирим сўрайдиган, ҳар қандай гуноҳни ёлғиз Аллоҳгина мағфират қилур, ва билган ҳолларида қилган гуноҳларида давом этмайдиган кишилардир» [Оли-Имрон сураси: 135].