ઇસ્લામી અદબ વિભાગ

જ. અલ્લાહ તઆલાની મહાનતા અને તેની ઉચ્ચત્તાનું વર્ણન
૨. ફક્ત તેની જ બંદગી કરવી જોઈએ, તેની સાથે શિર્ક કરવાથી બચવું જોઈએ.
૩. તેની ઇતાઅત કરવી.
૪. ગુનાહના કાર્યોથી બચવું જોઈએ.
૫. તેની કૃપા અને નેઅમત પર શુકર અદા કરવો જોઈએ અને તેની પ્રશંસા કરવી જોઈએ, જેની નેઅમતોને આપણે ગણી શકતા નથી.
૬. તેણે આપેલ (તકલીફ) પર સબર

૧. તેમની આજ્ઞાનું પાલન અને અનુસરણ કરવું
૨. તેમની ઇતાઅત
૩. તેમની અવજ્ઞા કરવાથી બચવું જોઈએ
૪. જે વાતો તેમણે વર્ણવી છે, તેની પુષ્ટિ
૫. સુન્નત વિરુદ્ધ કઈ પણ વધારે કરવાથી બચવું જોઈએ.
૬. પોતાના કરતા અને દરેક લોકો કરતા વધારે તેમનાથી મુહબ્બત હોવી જોઈએ.
૭. તેમની ઇઝઝત, તેમની મદદ અને તેમની સુન્નતની મદદ કરવી જોઈએ.

જ. જે ગુનાહના કામ ન હોય તેમાં માતાપિતાની આજ્ઞાનું પાલન જરૂર કરવું
૨. માતાપિતાની સેવા
૩. માતાપિતાની મદદ કરવી જોઈએ.
૪. માતાપિતાની જરૂરતો પુરી કરવી
૫. માતાપિતા માટે દુઆ
૬. તેમની સાથે વાતચીત કરવામાં તેમનો અદબ કરવો જોઈએ, તેમને ઉફ પણ ન કહેવું જોઈએ, તેમની વાતોને રોકવી ન જોઈએ.
૭. માતાપિતા સામે હસમુખ ચહેરા સાથે મુલાકાત કરવી જોઈએ અને મોં ચઢાઈને વાત ન કરવી જોઈએ.
૮. માતાપિતાના અવાજથી પોતાનો અવાજ ઉંચો ન કરવો જોઈએ, તેમની વાત કાન લગાવી સાંભળવી જોઈએ, તેમની વાત કાપવી ન જોઈએ, અને તેમને બેકાર શબ્દો વડે બોલાવવા ન જોઈએ પરંતુ તેમને માતા પિતા અથવા મારી માતા કહી પોકારવા જોઈએ.
૯. જ્યારે માતાપિતા કમરામાં હોય તો તેમની પરવાનગી લઈ અંદર દાખલ થવું જોઈએ.
૧૦. માતાપિતાના હાથ અને માથાને બોસો આપવો જોઈએ.

જ. સંબંધી લોકોની મુલાકાત કરવી જોઈએ, જેવા કે ભાઈ, બહેન, કાકા કાકી, માસા માસી વગેરે બાકી સંબંધીઓ.
૨. તેમની સાથે એહસાન કરવો જોઈએ, વાતચીત કરી, કઈ કામ કરતી વખતે અને તેમની મદદ પણ કરવી જોઈએ.
૩. તેમની સાથે સંબંધ રાખવો જોઈએ અને તેમની જરૂરીયાતો પુરી કરવી જોઈએ.

જ.૧ હું તેમને પ્રેમ કરું છું અને સારો સાથી બનીને રહું
૨. હું દુરાચારી સાથીઓથી બચુ છું અને તેમનાથી દૂર રહું છું
૩. હું તેમને સલામ કરું છું અને તેમની સાથે મુસાફહો (હાથ ભેગા કરી સલામ) કરું છું
૪. જ્યારે તેઓ બીમાર પડે તો તેમની ખબર અંતર પૂછવા જાઉં છું અને તેમના માટે શિફા તેમજ તંદુરસ્તી ની દુઆ કરું છું
૫. છીંકનો જવાબ આપું છું
૬. હું તેમની દાવત કબૂલ કરું છું જ્યારે તેઓ મને તેની મુલાકાત કરવા માટે બોલાવે.
૭. હું તેને નસીહત પણ કરું છું
૮. જ્યારે તેના પર ઝુલ્મ કરવામાં આવે તો હું તેની મદદ કરું છું અને તેને ઝુલ્મ કરવાથી રોકુ છું
૧૦. હું મારા ભાઈ માટે તે જ પસંદ કરું છું જે હું મારા માટે પસંદ કરું છું
૧૧. જ્યારે તેને મારી મદદની જરૂર હોય ત્યારે હું તેની મદદ કરું છું
૧૨. હું ક્યારેય તેને મારી વાતો અને મારા વ્યવહાર વડે તકલીફ નથી આપતો.
૧૩. હું તેની રાજની વાતોની હિફાજત કરું છું
૧૪. હું તેને ગાળો નથી આપતો, ન તો હું તેની ગિબત કરું છું, ન તો હું તેને તુચ્છ સમજુ છું, ન તો તેનાથી હસદ કરું છું, ન તો હું તેની જાસૂસી કરું છું,અને ન તો હું તેના પ્રત્યે દ્વેષ રાખું છું.

જ. પડોશી સાથે સારો વ્યવહાર કરો, પોતાની વાતો અને પોતાના કામોથી, અને જ્યારે તેમને મદદની જરૂર હોય ત્યારે તેમની મદદ કરો.
૨. તેમને ઇદ, શાદી અથવા ખુશીના સમયે તેમને મુબારકબાદી આપો.
૩. જ્યારે તેઓ બીમાર પડે તો તેમની ખબર અંતર કાઢો અને જ્યારે તેઓ મુસીબતમાં હોય તો તેમને તસલ્લી આપો.
૪. તમે તેમને તમારી શક્તિ પ્રમાણે ખોરાક પહોંચાડતા રહો.
૫. પોતાની વાતો અને કાર્યો વડે તેમને તકલીફ ન પહોંચાડો.
૬. હું તેમની સાથે ઉંચા અવાજે વાત નથી કરતો, ન તો તેમની જાસૂસી કરું છું. અને હું તેમની સાથે સબરથી કામ લઉં છું.

જ. જ્યારે તે મને મહેમાન નવાજી માટે બોલાવે ત્યારે હું તેમની દાવત કબૂલ કરું
૨. જ્યારે તમે તેમની સાથે મુલાકાત કરવાનો ઈરાદો કરો તો પહેલા તેમની પરવાનગી લઈ લો અને સમય પણ નક્કી કરી લો.
૩. પ્રવેશ પહેલા પરવાનગી લો
૪. તેમની મુલાકાત કરવામાં વાર ન કરવી જોઈએ.
૫.ઘરના લોકોથી નજર નીચી રાખવી જોઈએ.
૬. મહેમાનોનો આવકાર કરો અને ઉત્તમ રીતે તેમનું સ્વાગત કરો, હસતા ચહેરા સાથે અને સારા શબ્દો વડે.
૭. મહેમાનોને સારી જગ્યાએ બેસાડો.
૮. મહેમાનોનું ભોજન અને પીણાં વડે મહેમાન નવાજી કરો.

જ. જ્યારે પણ તમને શરીરના કોઈ ભાગમાં તકલીફ થાય તો ત્યાં પોતાનો જમણો હાથ મુકો, ત્રણ વખત બિસ્મિલ્લાહ પઢો અને સાત વખત આ દુઆ પઢો,
أعوذ بعزة الله وقدرته من شر ما أجد وأحاذر
અર્થ :
હે અલ્લાહ ! હું તારી કુદરતના શરણમાં આવું છું, તે દરેક તકલીફ થી જે મને પહોંચી છે અથવા જે પહોંચવાની છે.
૨. જે કઈ અલ્લાહ તઆલાએ તમારા ભાગ્યમાં લખ્યું છે, તેના પર ખુશ થાઓ અને સબર કરો
૩. પોતાના બીમાર ભાઈની ખબર અંતર માટે ઉતાવળ કરો, તેના માટે દુઆ કરો અને લાંબો સમય તેની પાસે ન બેસો.
૪. મારી શક્તિ પ્રમાણે તેના પર સુન્નતથી સાબિત દમ કરવો જોઈએ
૫. દુઆ અને સબરની વસિયત કરવી, તેમજ પોતાની શક્તિ પ્રમાણે નમાઝ અને પાકી સફાઈની વસિયત કરવી જોઈએ
૬. બીમાર માટે સાત વખત આ દુઆ પઢવી જોઈએ:
أسأل الله العظيم رب العرش العظيم أن يشفيك»

જ.અલ્લાહ માટે ઇખલાસની સાથે ઇલ્મ પ્રાપ્ત કરવું જોઈએ.
૨. તમે જેટલું ઇલ્મ શીખ્યું હોય તે પ્રમાણે અમલ કરવો જોઈએ.
૩. પોતાના શિક્ષકની ઇઝઝત અને તેમનું માન સન્માન કરવું જોઈએ, તેમની હાજરીમાં પણ અને તેમનો ગેરહાજરીમાં પણ
૪. તેમની સામે અદબથી બેસવું જોઈએ.
૫. તેમના સબક ધ્યાન પૂર્વક સાંભળવા જોઈએ અને તેમના દરસમાં વંચિત ન રહેવું જોઈએ.
૬.પ્રશ્ન પૂછવામાં વિનમ્રતા હોવી જોઈએ.
૭. તેમને તેમના નામ વડે ન પોકારવા જોઈએ.

જ. ૧ મજલીસમાં લોકોને સલામ કરવું જોઈએ.
૨. મજલીસમાં જ્યાં જગ્યા પૂરી થતી હોય ત્યાં બેસી જવું જોઈએ, કોઈને ઉભા કરી બેસવું અથવા બે વ્યક્તિની વચ્ચે તેમની પરવાનગી વગર બેસવું યોગ્ય નથી.
૩. મજલીસમાં વિશાળતા હોવી જોઈએ, જેથી કરીને અન્ય લોકો બેસી શકે.
૪. મજલીસમાં કોઈની વાત કાપવી ન જોઈએ.
૫. જ્યારે મજલીસથી પાછા ફરો તો પરવાનગી લઈ લેવી જોઈએ અને સલામ કરી જવું જોઈએ.
૬. જ્યારે મજલીસ પૂર્ણ થાય તો મજલીસના કફફારા માટે દુઆ કરવી જોઈએ. سبحانك اللهم وبحمدك، أشهد أن لا إله إلا أنت، أستغفرك وأتوب إليك»

જ. હું જલ્દી સૂવું છું
૨. હું પાક સાફ થઈ (વુઝુ કરી) સૂઈ જવું છું
૩. હું પેટના બળે નથી સૂતો
૪. હું જમણી બાજુ, જમણા પડખે ગરદન નીચે હાથ મૂકીને સૂવું છું
૫. હું મારી પથારી ખેંખેરી દઉં છું
૬. હું સૂતા પહેલા ઝિકર કરું છું, જેમાંથી આયતુલ્ કુરસી, સૂરે ઇખલાસ, અને ત્રણ વખત મુઅવ્વઝતૈન પઢું છું باسمك اللهم أموت وأحيا
હું અલ્લાહના નામથી સૂવું છું અને જાગુ છું
૭. ફજરની નમાઝ માટે ઉઠું છું
૮. અને ઉઠ્યા પછી હું આ દુઆ પઢું છું الحمد لله الذي أحيانا بعدما أماتنا وإليه النشور
દરેક પ્રકારના વખાણ તે હસ્તી માટે છે, જેણે મને મૃત્યુ પચી ફરી વાર ઉઠાવ્યો અને તેની જ તરફ પાછા ફરવાનું છે.

જ.
૧. હું ખાવાપીવાની નિયત કરું છું તેનો તકવો અપનાવતા અને તેની ઇતાઅત કરતા
૨. ખાતા પહેલા બન્ને હાથ ધોવા જોઈએ.
૩. હું બિસ્મિલ્લાહ પઢી ખાઉં છું, જમણા હાથથી ખાઉં છું અને હું મારી વચ્ચે અને બીજાની બાજુથી નથી ખાતો.
૪. જ્યારે હું બિસ્મિલલાહ પઢવાનું ભૂલી જાઉં તો
بسم الله أوله وآخره
પઢી લઉં છું.
૫.ખાવા માટે જે હાજર હોય ખાઈ લઉં છું, ખાવાની ખામી બયાન નથી કરતો, જો મને મનગમતું ખાવાનું હોય તો ખાઈ લઉં છું અને જો મને ગમતું ન હોય તો તેને છોડી દઉં છું.
૬. નાના લુકમાં લઈ ખાઉં છું અને મોટા મોટા લુકમા લઈ નથી ખાતો.
૭. હું ખાવાપીવામાં ફૂંક નથી મારતો, અને તેં ઠડું થાય ત્યાં સુધી હું તેને છોડી દઉં છું
હું ઘરવાળાઓ અને મહેમાન સાથે ભેગા થઈ ખાઉં છું
૯. હું મારા કરતાં મોટા વ્યક્તિ સામે ખાવાનું શરૂ નથી કરતો.
૧૦. જ્યારે પણ હું પીઉં છું અલ્લાહનું નામ લઉ છું અને બેઠા બેઠા પીવું છું અને ત્રણ શ્વાસમાં પીઉં છું.
૧૧. જ્યારે હું ખાઈ લઉં તો અલ્લાહની હમદ બયાન કરે છે.

જ. ૧ હું મારા કપડાં જમણી બાજુથી પહેરુ છું, અને અલ્લાહના વખાણ કરતા પહેરુ છું
૨. હું ઘૂંટણથી નીચે કપડાં નથી પહેરતો.
૩. છોકરાઓએ છોકરીઓના કપડાં અને છોકરીઓએ છોકરાઓના કપડાં ન પહેરવા જોઈએ.
૪. લિબાસ કાફિરો અને વિદ્રોહીઓનો લિબાસ ન પહેરવો જોઈએ.
૫. કપડાં ઉતરતી વખતે બિસ્મિલ્લાહ પઢવું જોઈએ.
ચપ્પલ પહેરતી વખતે જમણી બાજુથી પહેરવા જોઈએ અને ઉતારતી વખતે ડાબી બાજુથી ઉતારવા જોઈએ.

જ. બિસ્મિલ્લાહિ અલ્ હમ્દુ લિલ્લાહ પઢવું જોઈએ. سُبْحَانَ الَّذِي سَخَّرَ لَنَا هَذَا وَمَا كُنَّا لَهُ مُقْرِنِينَ
અર્થ :
પાક છે તે હસ્તી જેણે આપણા માટે આને આધીન કર્યા અને અમે તેના માટે સક્ષમ ન હતા. અર્થ : અને ખરેખર અમે તારી તરફ જ પાછા ફરવાનું છે. સૂરે ઝુખ્રુફ : ૧૩-૧૪
૨. જ્યારે કોઈ મુસ્લિમ પરથી પસાર થાઉં છું તો તેને સલામ કરવો જોઈએ.

જ. ૧ હું મધ્યમતા અને વિનમ્રતાથી ચાલુ છું,હું રસ્તાની જમણી બાજુ ચાલુ છું.
૨. જે પણ મુસલમાન સાથે મુલાકાત થાય હું તેને સલામ કરું છું
૩. મારી નજર નીચી રાખું છું, અને કોઈને તકલીફ નથી આપતો.
૪. ભલાઈનો આદેશ આપું છું અને બુરાઈથી રોકુ છું
૫. રસ્તા વચ્ચેથી તકલીફ આપનારી વસ્તુને દૂર કરું છું

જ. હું નીકળતી વખતે ડાબો પગ મુકું છું અને આ દુઆ પઢું છું અલ્લાહના નામથી, હું અલ્લાહ પર જ ભરોસો કરતા ઘર માંથી બહાર નીકળું છું, અલ્લાહની તોફિક વગર હું કોઈ પણ નેકી નથી કરી શકતો તેમજ કોઈ ગુનાહથી નથી બચી શકતો, હે અલ્લાહ ! હું તારી પનાહમાં આવું છું એ વાતથી કે હું ગુમરાહ થઈ જાઉં અથવા ગુમરાહ કરવામાં આવું, હું પથભ્રષ્ટ થાઉં અથવા કરવામાં આવું, હું ઝુલ્મ કરું અથવા મારા ઓર ઝુલ્મ કરવામાં આવે, હું અજ્ઞાની બનું અથવા અજ્ઞાની બનાવી દેવામાં આવું. ૨. જ્યારે હું ઘરમાં દાખલ થાઉં તો જમણો પગ મૂકી આ દુઆ પઢું છું અલ્લાહના નામથી, અમે ઘર માં દાખલ થઈએ છીએ અને ઘર માંથી નીકળીએ છીએ, અને અમારો ભરોસો અલ્લાહ પર જ હોય છે.
૩. હું મિસવાકથી શરૂઆત કરું છું અને પછી ઘરવાળાઓને સલામ કરું છું

જ. ૧ ડાબો પગ મૂકી હું દાખલ થાઉં છું
૨. અને દાખલ થતાં પહેલા આ દુઆ પઢું છું અલ્લાહના નામથી, હું તારી પનાહમાં આવું છું નાપાક પુરૂષ જિન અને નાપાક સ્ત્રી જિનથી
૩. અલ્લાહના ઝિકરની કંઈ પણ વસ્તુ લઈ દાખલ થતો નથી.
૪. હું પેશાબ પાખાના કરતી વખતે પરદો કરું છું
૫. પેશાબ પાખાનાની જગ્યા પર હું વાતો કરતો નથી.
૬. કિબલા તરફ મોઢું અને પીઠ કરી ટોઇલેટ ન કરવું જોઈએ.
૭. ગંદકી સાફ કરવા માટે ડાબા હાથનો ઉપયોગ કરવો જોઈએ, અને જમણા હાથનો ઉપયોગ ન કરવો જોઈએ.
૮. લોકોની બેસવાની જગ્યા પર તેમજ છાંયડાની જગ્યાએ ટોઇલેટ ન કરવો જોઈએ.
૯. ટોઇલેટ કરી લીધા પછી હાથ જરૂર ધોવા જોઈએ.
૧૦. નીકળતી વખતે ડાબો પગ મુકવો અને આ દુઆ પઢવી જોઈએ, غفرانك હે અલ્લાહ ! તું મને માફ કરી દે.

જ. મસ્જિદમાં દાખલ થતી વખતે જમણો પગ મૂકી હું આ દુઆ પઢું છું بسم الله، اللهم افتح لي أبواب رحمتك
અલ્લાહના નામથી, હર અલ્લાહ તું મારા માટે તારા રહેમતના દરવાજા ખોલી નાખ.
૨. બે રકઅત પઢયા વગર મસ્જિદમાં ન બેસવું જોઈએ.
૩. હું મસ્જિદમાં બે નમાઝીઓની વચ્ચે કોઈ આદેશ આપતો નથી, અને ન તો હું ગુમરાહ કવિતાઓ પઢું છું, અને ન તો હું લે-વેચ કરું છું.
૪. જ્યારે હું મસ્જિદ માંથી નીકળું છું તો ડાબો પગ મૂકી આ દુઆ પઢું છું. اللهم إني أسألك من فضلك».
હે અલ્લાહ ! હું તારી પાસે તારો ફઝલ માંગુ છું.

જ. ૧ જ્યારે હું કોઈ મુસલમાન સાથે મુલાકત કરું છું તો સલામથી શરૂઆત કરું છું, "અસ્સલામુ અલયકુમ વરહમતુલ્લાહિ વ બરકાતુહુ" સલામ વગર અને હાથના ઈશારાથી સલામ ન કરવું જોઈએ.
૨. જેને હું સલામ કરું તો હસતા મોઢે સલામ કરું છું.
૩. અને હું જમણા હાથ વડે મુસાફહો કરું છું
૪. જયારે મને કોઈ સલામ કરે તો હું તેને તેના કરતાં ઉત્તમ શબ્દ વડે સલામ કરું છું, અથવા કમસે કમ તે જ શબ્દો વડે હું તેને સલામ કરું છું.
૫. કાફિરોને સલામ કરવામાં પહેલ ન કરવી જોઈએ અને જ્યારે તે સલામ કરે તો તેના જ જેવા શબ્દો કહેવા જોઈએ.
૬. નાનો વ્યક્તિ મોટા વ્યક્તિને સલામ કરે, સવાર ચાલતા વ્યક્તિને સલામ કરે, ચાલતો વ્યક્તિ બેઠેલા વ્યક્તિને સલામ કરે, અને નાનું જૂથ મોટા જૂથને સલામ કરે.

જ. ૧ ઘરમાં દાખલ થતાં પહેલાં હું પરવાનગી લઉં છું.
૨. હું ત્રણ વખત પરવાનગી લઉં છું, જો કોઈ જવાબ ન આવે તો પાછો ફરી જાઉં છું
૩. ધીમેથી દરવાજો ખટખટાવુ છું, અને હું દરવાજાની સામે નથી ઉભો રહેતો પરંતુ તેની જમણી અથવા ડાબી બાજુ ઉભો રહું છું.
૪. હું મારા માતાપિતા અથવા કોઈના કમરામાં પરવાનગી વગર દાખલ થતો નથી, અને ખાસ કરીને ફજરના સમયે તેમજ ઝોહર માં કૈયલુલાહના સમયે. અને ઇશા નમાઝ પછી
૫. હું બિનવારસી જગ્યાઓ પર પરવાનગી વગર પ્રવેશ કરી શકું છું, ઉદાહરણ તરીકે હોસ્પિટલમા, દુકાન પર વગેરે..

૧. હું જાનવરોને ખવડાવું અને પીવડાવુ છું
૨. જાનવરો પર હું રહેમ અને નરમી ભર્યો વર્તન કરું છું, અને સહન ન કરી શકે એટલો ભાર હું નાખતો નથી.
૩. હું જાનવરોને કોઈ પણ પ્રકારનું દુઃખ અને તકલીફ પહોંચાડતો નથી,

જ. ૧ હું અલ્લાહનું અનુસરણ અને તેની પ્રસન્નતા પ્રાપ્ત કરવાનો ઈરાદો રાખું છું.
૨. અમે નમાઝના સમયે રમતા નથી.
૩. છોકરા અને છોકરીઓને સાથે રમતગમત નથી રમાડતા.
૪. હું એવા સ્પોર્ટ્સ કપડા પહેરુ છું, જે મારા સતરને છુપાવે છે.
૫. હું હરામ રમતગમતથી બચીને રહું છું, જેવું કે ચહેરા પર મારવું અને જેનાથી મારુ સતર ખુલ્લું થઈ જાય.

જ. મજાક કરવામાં સાચું બોલવું જોઈએ અને જૂઠું બોલવાથી બચવું જોઈએ.
૨. મજાક, મહેણાં ટોણા, ગાળા ગાળી, તકલીફ અને ધમકીથી ખાલી હોવો જોઈએ.
૩. વધુ મજાક મસ્તી ન કરવી જોઈએ.

જ. ૧ જ્યારે છીંક આવે ત્યારે મોઢા પર કપડું અથવા રૂમાલ અથવા હાથ મુકવો જોઈએ.
૨. છીંક ખાધા પછી છીંકનારે અલ્ હમ્દુ લિલ્લાહ કહેવું જોઈએ.
૩. તેના ભાઈ અથવા સાથીએ તેના જવાબમાં યર્હમકુલ્લાહ, કહેવું જોઈએ.
ફરી છીંકનારે કહેવું જોઈએ યહદીકુમુલ્લાહુ યુસ્લિહ બા લકુમ

જ. ૧ જેટલું બની શકે બગાસાને દબાવવાની કોશિશ કરવી જોઈએ.
૨. બગાસા ખાતી વખતે આહ આહ કરી અવાજ ન કરવો જોઈએ.
૨. મોઢા પર હાથ મુકવો જોઈએ.

જ. : ૧ વુઝુ કર્યા પછી પાક થઈ તિલાવત કરવી જોઈએ.
૨. ઇઝઝત અને પ્રતિષ્ઠા સાથે બેસવું જોઈએ.
૩. કુરઆનની તિલાવત કરતા પહેલા શેતાન થી પનાહ માંગવી જોઈએ.
૪. તિલાવત કરતી વખતે ચિંતન મનન કરવું જોઈએ.