İslam ədəbləri bölümü

Cavab 1: Uca Allahı təzim etməklə.
2- Ona heç bir şeyi şərik qoşmadan yalnız Ona ibadət etməklə.
3- Ona itaət etməklə.
4- Asilikləri tərk etməklə.
5- Uca Allahın insana bəxş etdiyi saymaqla tükənməz olan lütfünə və nemətlərinə görə Ona şükür və həmd-səna etməklə.
6- Uca Allahın insan üçün yazdığı qədərə səbr etməklə.

Cavab 1: Ona tabe olmaq və onun ardınca getməklə.
2- Ona itaət etməklə.
3- Ona asi olmağı tərk etməklə.
4- Onun verdiyi xəbərləri təsdiqləməklə.
5- Onun sünnətinə ziyadələr edərək bidətə yol verməməklə.
6- Onu öz nəsfindən və bütün insanlardan çox sevməklə.
7- Ona hörmət etməklə və həmçinin, ona və onun sünnətinə yardım etməklə.

1- Asilik olmayan işlərdə valideyinlərə itaət etməklə.
2- Valideyinlərin xidmətində durmaqla.
3- Onlara yardım etməklə.
4- Onların ehtiyaclarını ödəməklə.
5- Onlar üçün dua etməklə.
6- Onlarla mülayim davranmaq və hətta onlara sözlərin ən kiçiyini olan"Uf" sözünü də olsa belə deməmək.
7- Valideyinlərin üzünə təbəssüm etmək və onlarla qaşqabaqlı olmamaqla.
8- Səsimi valideyinlərin səsindən yüksək qaldırmıram, onları diqqətlə dinləyirəm, onlar danışarkən sözlərini kəsmirəm, onları adları ilə çağırmıram, əksinə, onlara: "Atam", "Anam" deyərək müraciət edirəm.
9- Əgər atam və anam otaqdadırsa bu zaman onlardan icazə almadan otağa daxil olmuram.
10- Valideyinlərin əlindən və başından öpmək.

Cavab: 1- Qardaş, bacı, əmi, bibi, dayı, xala və s. qalan qohumları ziyarət etmək.
2- Onlara söz və əməllə yaxşılıq və kömək etmək.
3- Onlarla telefon və ya başqa vasitələrlə əlaqə saxlamaq və onlarla hal-əhval tutmaq.

Cavab: 1- Onları sevirəm və nümunəvi dostlarla yoldaşlıq edirəm.
2- Pis dostları tərk edib, onlardan uzaq oluram.
3- Qardaşlarıma salam verib, onlarla əl ilə görüşürəm.
4- Onlar xəstələndikləri zaman onları ziyarət edib, onların şəfa tapmaları üçün dua edirəm.
5- Asqırdıqları zaman onlara «يرحمك الله» "Yərhəmuk Allah" deyirəm.
6- Məni onu ziyarət etməyə çağırdıqda, dəvətinə icabət edirəm.
7- Ona nəsihət edirəm.
8- Ona zülm olunduqda yardım edirəm və onun da başqalarına zülm etməsinə mane oluram.
9- Özüm üçün istədiyimi müsəlman qardaşım üçün də istəyirəm.
10- Köməyimə ehtiyacı olduqda, ona yardım edirəm.
11- Ona söz və ya əməlimlə əziyyət vermirəm.
12- Onun sirrini qoruyuram.
13- Onu söymürəm, onun qeybətini etmirəm, onu alçatmıram, ona həsəd aparmıram, onun eyiblərini axtarmıram və onu aldatmıram.

Cavab: 1- Qonşuma söz və əməllə yaxşılıq edirəm, köməyimə ehtiyacı olduqda isə ona yardım edirəm.
2- Bayram, evlilik və s. bu kimi sevincli günlər münasibəti ilə onu təbrik edirəm.
3- Xəstələndikdə onu ziyarət edirəm, ölüm və ya bədbəxt hadisə baş verdikdə isə ona başsağlığı verirəm.
4- Hazırladığım yeməklərdən imkan daxilində ona da göndərirəm.
5- Ona söz və ya əməlimlə əziyyət vermirəm.
6- Səsi yüksəyə qaldıraraq qonşumu narahat etmirəm, onun eyiblərini axtarmıram və onda xoşlamadığım bir şey gördükdə isə səbir edirəm.

Cavab: 1- Məni qonaqlığa dəvət edənin dəvətinə icabət edirəm.
2- Bir kimsəni ziyarət etmək istədikdə, əvvəlcədən ondan icazə alır və nə zaman gələcəyimi qabaqcadan ona bildirirəm.
3- Onun yanına daxil olmazdan öncə icazə alıram.
4- Onu ziyarət etdikdə (evində) çox oturmuram.
5- Evinə daxil olduqda, gözlərimi ailəsinin fərdlərinə baxmaqdan qoruyuram.
6- Evimə qonaq gəldikdə isə onu gözəl şəkildə, gülər üzlə və gözəl bir tərzdə salamlayaraq qarşılayıram.
7- Qonağı evimin ən yaxşı yerində əyləşdirirəm.
8- Qonağa yemək və içmək təklif edərək ona ehtiram göstərirəm

Cavab: 1- Ağrı hiss etdikdə, əlimi bədənimin ağrıyan yerinə qoyub üç dəfə: «بسم الله» [Bismilləh!] "Allahın adı ilə!", sonra isə, yeddi dəfə: «أعوذ بعزة الله وقدرته من شر ما أجد وأحاذر» [Əuzu bi izzətilləhi və qudratihi min şərri mə əcidu və uhaziru] "Duyduğum və həzər etdiyimin şərindən Allaha və Onun qüdrətinə sığınıram!" deyirəm.
2- Allahın mənim üçün təqdir etdiyindən razı qalıb, səbir edirəm.
3- Xəstə qardaşımı ziyarət etməyə tələsirəm, ziyarət etdikdə onun üçün dua edirəm və onu ziyarət etdikdən sonra yanında çox oturmaqla ona əziyyət vermirəm.
4- Məndən tələb etmədən onun üçün ruqiyyə (ovsun) oxuyuram.
5- Ona səbirli olmağı, Allaha dua etməyi, namazı və bacardığı qədər təharətli olmağı tövsiyə edirəm.
6- Xəstə üçün edilən dua: «أسأل الله العظيم رب العرش العظيم أن يشفيك» [Əs'əlullahəl-aziymə Rabbəl-arşil-aziymi ən yəşfiyəkə] "Böyük Ərşin Rəbbi olan Əzəmətli Allahdan sənə şəfa verməsini diləyirəm!" (bu dua yeddi dəfə edilir).

1- Elmi xalis niyyətlə Uca Allah üçün öyrənmək.
2- Öyrəndiyim elmə əməl edirəm.
3- Müəllimin yanında və ya ondan uzaqda olduqda ona hörmət və ehtiram edirəm.
4- Onun qarşısında ədəblə otururam.
5- Onu diqqətlə dinləyirəm və dərs əsnasında sözünü kəsmirəm.
6- Ona sual verdikdə, sualı ədəblə verirəm.
7- Onu adı ilə çağırmıram.

1- Məclis əhlinə salam verirəm.
2- Məclisə gəldikdə, bir kimsəni yerindən qaldırıb onun yerində və ya icazə almadan iki nəfərin arasında əyləşmirəm, əksinə, məclisin gəlib çatdığım bitdiyi yerində əyləşirəm.
3- Başqasının əyləşməsi üçün yer təşkil etməyə çalışıram
4- Öz müdaxiləmlə məclisdə danışanın sözünü kəsmirəm.
5- Məclidən qalxıb getmək istədikdə, məclis əhlindən icazə almadan və onlarla sağollaşmadan getmirəm.
6- Məclis bitdikdə isə məclisin kəffarə duasını oxuyuram. «سبحانك اللهم وبحمدك، أشهد أن لا إله إلا أنت، أستغفرك وأتوب إليك» [Subhanəkə Allahummə və bihəm­dik, əşhədu ən lə ilahə illə ənt, əstəğfirukə və ətubu ileyk] "Allahım! Sən pak və müqəddəssən! Sənə həmd olsun! Mən şahidlik edirəm ki, Sən­dən başqa məbud yoxdur. Səndən bağışlan­ma diləyir və Sənə tövbə edirəm!".

Cavab: 1-Tez yatıram.
2- Dəstəmazlı olaraq yatıram.
3- Üzü üstə yatmıram.
4- Sağ tərəfim üzərində və sağ əlimi sağ yanağımın altına qoyaraq yatıram.
5- Çarpayıma daxil olmazdan əvvəl çarpayımı əlim ilə təmizləyirəm.
6- Kürsü ayəsini bir dəfə, İxlas, Fələq və Nəs surələrini isə üç dəfə oxuyaraq yatağa girərkən edilən zikrləri oxuyuram və «باسمك اللهم أموت وأحيا» [Bismikə, Allahummə əmutu va əhyə] "Allahım! Sənin adınla ölür və dirili­rəm!" deyirəm.
7- Fəcr namazına oyanıram.
8- Yuxudan oyandıqdan sonra bu zikri edirəm: «الحمد لله الذي أحيانا بعدما أماتنا وإليه النشور» [Əlhəmdulilləhi-l-ləzi əhyənə bə'də mə əmətənə və ileyhi-n-nuşur] "Bizi öldürdükdən sonra dirildən Allaha həmd olsun. (Ölüb dirildikdən sonra isə) qayı­dış Onadır".

Cavab:
1- Yemək və içməyimlə, Uca Allaha ibadət etməyə taqətim olsun deyə niyyət edirəm.
2- Yeməkdən öncə əllərimi yuyuram.
3- Yeməyə başlayarkən: «بسم الله» [Bismilləh] "Allahın adı ilə" deyib, qabın ortasından və ya başqasının qabağından deyil, əksinə, yeməyin mənə yaxın olan hissəsindən yeyirəm.
4- Əgər yeməyin əvvəlində: [Bismilləh] deməyi unutsam, yemək əsnasında xatırladığım zaman: «بسم الله أولَه وآخرَه» [Bismilləh əvvləhu va əxirahu] deyirəm.
5- Mövcud olan yeməyə qane oluram, yeməyi pisləmirəm, yemək xoşuma gələrsə yeyirəm, xoşuma gəlmədikdə isə tərk edirəm.
6- Yeməkdən çox deyil, əksinə, bir neçə tikə yeməklə kifayətlənirəm.
7- Yemək və içməyə üfürmürəm, əgər istidirsə soyuyana qədər gözləyirəm.
8- Yeməyi tək yemirəm, ailə və ya qonaqla birgə yeyirəm.
9- Əgər yanımda əyləşən insan yaşda məndən böyükdürsə, əlimi ondan qabağ yeməyə uzatmıram.
10- Su və ya başqa halal içkilərdən içdiyim zaman [Bismilləh] deyərək, oturaq vəziyyətdə, üç dəfəyə içirəm.
11- Yemək yeyib qurtardıqdan sonra «الحمد لله» [Əlhəmdulləh] "Allaha həmd olsun" deyirəm.

1- Paltarımı sağ tərəfdən geyinməklə başlayıram və bu libası mənə bəxş etdiyinə görə Allaha həmd edirəm.
2- Paltarımı iki topuqdan aşağı düşənə qədər uzatmıram.
3- Oğlan uşaqları qız paltarları, qız uşaqlarıda oğlan paltarları geyinməməlidir.
4- Paltar geyindikdə kafirlərə və ya fasiqlərə oxşamamaq.
5- Paltar çıxardıqda isə [Bismilləh] demək.
6- Ayaqqabın sağ ayaqdan başlayaraq geyinmək, çıxartdıqda isə sol ayaqdan başlayaraq çıxarmaq.

Cavab: 1- Bunları deyirəm: «بسم الله، الحمد لله» [Bismilləh, Əlhəmdulləh] "Allahın adi ilə, Allaha həmd olsun". «سُبْحَانَ الَّذِي سَخَّرَ لَنَا هَذَا وَمَا كُنَّا لَهُ مُقْرِنِينَ» [Subhənə-lləzi saxxara lənə həzə vamə kunnə ləhu muqrinin] ﴾Bunu bizə tabe edən [Allah] pak və müqəd­dəsdir! (Əgər Allahın köməyi olmasaydı) bizim onlara gücümüz çatmazdı﴿. «وَإِنَّا إِلَى رَبِّنَا لَمُنْقَلِبُونَ» [Va-innə ilə Rabbinə ləmunqalibun] ﴾Həqiqətən, biz (öləndən sonra) Rəbbimizin hüzuruna qayıdacağıq﴿. (əz-Zuxruf: 13 - 14).
2- Müsəlman yanından keçdikdə ona salam verirəm.

Cavab: 1- Gəzərkən təvazokarlıqla gəzirəm və yolun sağ tərəfi gedirəm.
2- Qarşıma çıxan insanlara salam verirəm.
3- Gözlərin naməhrəmə baxmaqdan qoruyuram və kimsəyə əziyyət vermirəm.
4- Yaxşılığı əmr edib, pislikdən çəkindirirəm.
5- Yolda insanlara əziyyət verən maneələri yoldan uzaqlaşdırıram.

Cavab: 1- Evdən sol ayağımla çıxıb və: «بسم الله، توكلت على الله، لا حول ولا قوة إلا بالله، اللهم إني أعوذ بك أن أَضلَّ أو أُضلَّ، أو أَزلَّ أو أُزلَّ، أو أَظلمَ أو أُظلمَ، أو أَجهلَ أو يُجهل علي». [Bismilləh, təvakkəltu aləllahi va lə havlə va lə quvvatə illə billəh. Allahummə inni əuzu bikə ən ədıllə, av udallə, av əzillə, av uzəllə, av azlimə, av uzləmə, av əchələ, av yuchələ aleyyə] "Allahın adı ilə! Allaha təvəkkül etdim. Qüdrət və güc yalnız Allahdadir! Allahım! Doğru yoldan azmaqdan və ya azdırılmaq­dan, çaşmaqdan və ya çaşdırılmaq­dan, zülm etməkdən və ya zülmə məruz qal­maq­dan, cahil olmaqdan və ya mənə qarşı ca­hillik edilməsindən Sənə sığınıram" zikrini deyirəm. 2- Evə sağ ayağımla daxil olub və: «بسم الله ولجنا، وبسم الله خرجنا، وعلى ربنا توكلنا» [Bismilləhi valəcnə va bismilləhi xaracnə va alə Rabbinə təvakkəlnə] "Allahın adı ilə girdik, Allahın adı ilə çıxdıq və Rəb­bimizə təvəkkül etdik!" zikrini deyirəm.
3- Evə daxil olduqda ilk öncə misvakdan istifadə edirəm və sonra isə ev əhlinə salam verirəm.

Cavab: 1- Ayaqyoluna sol ayağımla daxil oluram:
2- Və daxil olmazdan əvvəl belə deyirəm: «بسم الله، اللهم إني أعوذ بك من الخبث والخبائث» [Bismilləh, Allahummə inni əuzu bikə minəl-xubsi val-xabəisi] "Allahın adı ilə, Allahım, pislikdən və pis əməllərdən (erkək və dişi cinlərdən) Sənə sığınıram!".
3- Ayaqyoluna üzərimdə Allahın adı olan bir şeylə daxil olmuram.
4- Zəruri ehtiyacımı ödədiyim zaman özümü insanların məni görməsindən qoruyuram.
5- Zəruri ehtiyacımı ödədiyim zaman danışmıram.
6- Böyük və kiçik təharətə etdiyim zaman ön və arxamı qibləyə tərəf çevirmirəm.
7- Nəcasətdən təmizləndiyim zaman sağ əlimlə deyil, əksinə, sol əlimlə təmizlənirəm.
8- Zəruri ehtiyacımı insanların yolu üzərində və ya istirahət etdikləri kölgəliklərdə etmirəm.
9- Zəruri ehtiyacımı ödədikdən sonra əllərimi yuyuram.
10- Ayaqyolundan çıxarkən sağ ayağımla çıxıb: «غفرانك» [Ğufranəkə] "(Allahım!) Məni bağışla!" deyirəm.

Cavab: 1- Məscidə sağ ayağımla daxil olaraq belə deyirəm: «بسم الله، اللهم افتح لي أبواب رحمتك» [Bismilləh, Allahumməftəh liy əbvabə rahmətik] "Allahın adı ilə! Allahım! Öz mərhəmət qapılarını mənim üçün aç!".
2- Oturmazdan öncə iki rükət namaz qılıram.
3- Namaz qılanın qarşısından keçmirəm, itmiş əşyaları məsciddə axtarmıram və həmçinin məsciddə alış-veriş etmirəm.
4- Məsciddən sol ayağımla çıxıb: «اللهم إني أسألك من فضلك» [Allahummə inni əsəlukə min fadlikə] "Allahım! Sənin lütfündən di­ləyirəm!" deyirəm.

Cavab: 1- Hər hansı bir müsəlmanla qarşılaşdığım zaman, onunla ilk öncə: «السلام عليكم ورحمة الله وبركاته» [Əssələmu aleykum və rahmətullahi va bərakətuh] deyərək salam ilə başlyıram, onunla salamlaşdıqda, bu salamdan başqa salamla və həmçinin yalnız əl ilə işarə edərək salamlaşmıram.
2- Salam verdiyim kimsənin üzünə təbəssüm edirəm.
3- Onunla sağ əlimlə görüşürəm.
4- Bir kimsə mənə salam verdiyi zaman onu salamını daha gözəl şəkildə alıram və ya eynilə sahibinə qaytarıram.
5- Kafirə salam verməklə başlamıram, əgər o mənə salam verməklə başlayarsa, bu zaman verdiyi salamın eynilə cavabını qaytarıram.
6- Kiçik böyükə, minikdə olan piyadaya, gedən oturana və az da çoxa salam verir.

Cavab: 1- Bir yerə daxil olmazdan öncə icazə alıb sonra daxil oluram.
2- Bir yerə daxil olmaq üçün yalnız üç dəfə icazə alıram, əgər üç dəfə icazə aldıqdan sonra icazə verməsələr, geri dönürəm.
3- Qapını asta döyürəm, qapının qabağında deyil, əksinə, qapının sağ və ya sol tərəfində dayanıram.
4- Ata, anamın və ya hər hansı evə icazə almadan daxil olmuram, xüsusəndə fəcr namazından öncə və zöhr və işa namazından sonra.
5- Xəstəxana və ya ticarət mərkəzi kimi daimi yaşayış yerləri olmayan məkanlara icazəsiz daxil olmaq olar

Cavab: 1- Heyvana yemək və içmək verirəm.
2- Heyvana qarşı rəhmli və şəfqətli olmaq və heyvanı taqəti çatmayan şeylə yükləməmək.
3- Heç bir əzab və əziyyət növü ilə heyvana əziyyət vermirəm.

Cavab: 1- İdman edərkən, Allaha itaət etməyə və Onun razılığını qazanmağa güclü bir müsəlman olmaq üçün niyyət edirəm.
2- Namaz vaxtı idmanla məşğul olmuram.
3- Oğlanlar qızlarla birlikdə idmanla məşğul olmurlar.
4- İdman edərkən övrət yerini örtən paltarlardan istifadə edirəm.
5- Üzə vurmaq və ya övrət yerləri açılan idman növləri kimi haram olan idman növlərindən çəkinirəm.

1- Zarafat etdikdə yalanla deyil, əksinə, doğru bir şeylə zarafat ertmək.
2- Zarafat: ələ salmaq, istehza etmək, əziyyət vermək və qorxutmaq kimi başqasını aşağılayan əməllərdən uzaq olmalıdır.
3- Zarafatı çoxaltmamaq.

Cavab: 1- Asqırdıqda ağzı əl, dəsmal və ya paltar ilə tutmaq.
2- Asqırdıqdan sonra «الحمد لله» [Əlhəmdulləh] "Allaha həmd olsun!" demək.
3- Qardaşı və ya dostu isə ona: «يرحمك الله» [Yərhəmukəllah] "Allah sənə rəhm etsin!" desin.
O da [Yərhəmukəllah] deyənə: «يهديكم الله ويصلح بالكم» [Yəhdiykumullahu və yuslihu bəələkum] "Allah sizi doğru yola yönəltsin və işinizi avand etsin!" desin.

Cavab: 1- Əsnəməyin qarşısını almağa çalışmaq.
2- Əsnədikdə "Ah" deyərək səsi qaldırmamaq.
3- Əsnəyərkən ağzı əl ilə tutmaq.

Cavab: 1- Quran oxuyarkən dəstəmazlı olmaq.
2- Quran oxuyarkən ədəbli və vüqarlı (təmkinli) halda oturmaq.
3- Quran oxumaqa başlamazdan əvvəl "isitiazə" - «أعوذ بالله من الشيطان الرجيم» [Əuzu billəhi minş-şeytanir-racim] "Daşlanmış şeytanın şərindən Allaha sığınıram!" demək.
4- Quran oxuyarkən ayələri tədəbbür edirəm.